Ο κορωνοϊός, η παγκοσμιοποίηση και η συνωμοσιολογία

Γράφει ο Γιώργος Ρακκάς

Η πανδημία του κορωνοϊού είναι από εκείνες τις ιστορικές τομές που αφήνουν βαθύ το αποτύπωμά τους σε παγκόσμια κλίμακα· ιδίως όταν ξεσπάει σε μια εποχή όπως η δική μας, όπου το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης βρίσκεται ήδη σε παρατεταμένη κρίση.

Η εμφάνιση και η μετάδοση του ιού, που οφείλεται σε δύο από τα κύρια χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης –την υπερεντατικοποίηση στην εκμετάλλευση της βιόσφαιρας και τις καταιγιστικές ροές της ανθρώπινης κινητικότητας–, επιταχύνει την αποδόμησή της, γιατί φέρνει στο προσκήνιο τις αδυναμίες της: είναι εύκολο, για μια διεθνοποιημένη οικονομία, να καλπάζει ελέγχοντας τμήματα των εθνικών οικονομιών μια και τα εθνικά κράτη της διασφαλίζουν τις εξω-οικονομικές προϋποθέσεις της – δηλαδή, συνοχή των κοινωνιών, εκπαίδευση των πληθυσμών, σχετική εγγύηση της αναπαραγωγής τους. Αν όμως η ίδια η παγκοσμιοποίηση το παρακάνει στην κατεδάφισή αυτών των προϋποθέσεων, τότε μπλοκάρεται η ίδια η λειτουργία της – όπως αποκαλύφθηκε με την παγκόσμια υγειονομική κρίση της πανδημίας.

Διότι ποιος ιδιωτικός φορέας θα αναλάβει το κόστος για την προστασία των πληθυσμών και τις εγγυήσεις για τη λειτουργία της οικονομικής σφαίρας; Ως διά μαγείας, οι παντοδύναμες πολυεθνικές και οι άλλοι ιππότες της ξέφρενης χρηματιστηριοποίησης αναδιπλώνονται και απαιτούν από τα εθνικά κράτη να επανέλθουν στους παρεμβατισμούς που άλλοτε οι ίδιοι κατήγγελλαν –παράδειγμα, ο Τζωρτζ Σόρος που, στις προτάσεις του για την αντιμετώπιση της πανδημίας, θεωρεί ότι τα κράτη, ιδίως της Ε.Ε., δεν δαπανούν όσα θα έπρεπε!
H παντοδυναμία του νεοφιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης, επομένως, ήταν πραγματική μεν, εύθραυστη δε, καθώς εξαρτιόταν από κανονικότητες που δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν οι ίδιοι για λογαριασμό τους. Εξ ου και η αιφνίδια μεταστροφή υπέρ του κρατισμού, καθώς και η αντανακλαστική αποπαγκοσμιοποίηση που προέκυψε με το ξέσπασμα της πανδημίας: το εθνικό κράτος παραμένει ο μόνος αξιόπιστος οργανισμός που μπορεί να κινητοποιήσει τους ανθρώπους στη μεγάλη συλλογική κλίμακα.

Η μετάβαση, ωστόσο, δεν θα είναι ήπια. Καθώς η υπερπαγκοσμιοποίηση και ο νεοφιλελευθερισμός εκθέτουν τις κοινωνίες και τις οικονομίες σε τεράστιες αλληλεξαρτήσεις, η απότομη διάρρηξή τους βιώνεται επώδυνα απ’ όλους μας. Η περίοδος της πανδημίας ανήκει σε ένα μεσοβασίλειο χάους και αστάθειας, όπου ο υγειονομικός αντίκτυπος της κρίσης δίνει τη σκυτάλη στον οικονομικό και τον κοινωνικό.

Το χαλί τραβιέται βίαια κάτω από τα πόδια των ανθρώπων και, μέσα σε αυτή τη σύγχυση, οι ελίτ δοκιμάζουν να τροποποιήσουν τις στρατηγικές και τις ατζέντες διακυβέρνησης που υλοποιούν. Ο «τεχνοφασισμός» είναι μία από αυτές τις επιλογές, καθώς η ανάγκη της παγκόσμιας οικονομίας για γρήγορη εγκατάλειψη του λοκντάουν και για την εφαρμογή επιλεκτικών και όχι καθολικών μέτρων κοινωνικού περιορισμού προσφέρει το προβάδισμα στις νέες τεχνολογίες επιτήρησης, καθώς οι αρχές καλούνται να κάνουν το μέχρι σήμερα αδιανόητο: να στήσουν έναν μηχανισμό που σε πραγματικό χρόνο θα καταγράφει τα κρούσματα και τις κοινωνικές τους επαφές, ώστε η επέμβαση των υγειονομικών μηχανισμών να γίνεται «επί τόπου». Κάτι που προφανώς θα εντατικοποιήσει όλες τις τεχνολογίες επιτήρησης και ανάλυσης δεδομένων, που, ήδη όμως, έχουν την τελευταία δεκαετία ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Η κεφαλαιοποίηση της Google, που είναι ο μεγάλος παίκτης στη διαχείριση δεδομένων, ξεπερνάει το ΑΕΠ της Ολλανδίας (0,9 τρισ.$), και αυτή η οικονομική βαρύτητα εκφράζει χαρακτηριστικά το αποτύπωμα που αφήνουν οι τεχνολογίες αυτές στην καθημερινότητά μας.

Διαβάστε την συνέχεια στο ardin-rixi