Η Σία Αναγνωστοπούλου, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Αχαΐας και Αναπληρώτρια Τομεάρχης για Ευρωπαϊκά Θέματα, γράφει στην εφημερίδα "Πελοπόννησος" και απαντά σε κοινά ερωτήματα:
"Διαβάσαμε ποταμό αναλύσεων που συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι «η ζωή μας,την επόμενη ημέρα μετά την επιδημία θα είναι διαφορετική».
Τι σκέψεις σας γεννά αυτή η πρόγνωση;
>Μήπως μιλάμε για αλλαγές που λιγότερο έχουν να κάνουν με την υγειονομική
θεώρηση και περισσότερο με άλλες επιδιώξεις, σε σχέση με τους όρους
παραγωγής, την εκπαίδευση, την υγεία, τις ελευθερίες;
>Ποιο θα ήταν ένα καλό σενάριο μεταβολής;
>Ποιο θα ήταν ένα κακό σενάριο;"
θεώρηση και περισσότερο με άλλες επιδιώξεις, σε σχέση με τους όρους
παραγωγής, την εκπαίδευση, την υγεία, τις ελευθερίες;
>Ποιο θα ήταν ένα καλό σενάριο μεταβολής;
>Ποιο θα ήταν ένα κακό σενάριο;"
Οι πανδημίες ιστορικά έγιναν αφορμή για μεγάλες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλλαγές. Θα αναφέρω για παράδειγμα ότι ο δάγκειος πυρετός στην Ελλάδα (1927-1928), από τον οποίο ασθένησε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ήταν η αφορμή για να τεθούν τα θεμέλια ενός συστήματος δημόσιας υγείας. Άλλες πανδημίες, από την Αρχαιότητα ήδη, έγιναν αφορμή για να αλλάξει η δόμηση των πόλεων σύμφωνα με κανόνες δημόσιας υγείας ή για μεγάλες κοινωνικές συγκρούσεις μετά το τέλος της πανδημίας. Η πανδημία λοιπόν του κορωνοϊού, η οποία μας υπενθύμισε με δραματικό τρόπο ότι η εποχή μας δεν είναι απαλλαγμένη από αυτά που είχε ζήσει η ανθρωπότητα.
Αποτελεί ένα ορόσημο για να ξανασκεφτούμε τι είδους 21ο αιώνα θέλουμε, τι είδους παγκοσμιοποίηση θέλουμε. Καταρχάς αυτή η νέα πανδημία αλλάζει συνειδήσεις. Όλοι, πλούσιοι και φτωχοί σε όλο τον πλανήτη, συνειδητοποιούν ότι οι αμετροέπειες περί ενός ιδιωτικοποιημένου συστήματος υγείας, περί κέρδους στην υγεία, ΣΔΙΤ και άλλα, κατέρρευσαν με θόρυβο. Δημόσια υγεία χωρίς δημόσιο σύστημα υγείας δεν μπορεί να υπάρξει. Δημόσια υγεία χωρίς δημόσια έρευνα για την υγεία επίσης δεν μπορεί να υπάρξει. Σε αυτή την κρίσιμη καμπή που βιώνουμε, και τώρα αλλά κυρίως μετά, δεν πρέπει να αφήσουμε την «ευκαιρία» να φύγει από τα χέρια μας. Οι δημόσιοι πυλώνες (υγεία, παιδεία) παράγουν πατριωτισμό, αλληλεγγύη και συλλογικότητα. Σε αυτούς προστρέχουν οι πολίτες για προστασία και αυτοί εξασφαλίζουν ισότητα απέναντι στη ζωή και τον θάνατο.
Ενίσχυση λοιπόν των πυλώνων που κρατάνε όρθια την κοινωνία για όλους. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης να κινητοποιήσει την ευαισθησία των ιδιωτικών νοσοκομείων έναντι αμοιβής δεκάδων εκατομμυρίων πρέπει να μας βρίσκουν απέναντι. Και τώρα και μετά όλοι οι άνθρωποι, μα όλοι οι άνθρωποι, πρέπει να έχουν δωρεάν πρόσβαση σε καλά εξοπλισμένο δημόσιο σύστημα υγείας (όπως άλλωστε και παιδείας). Η πρόσβαση πρέπει να είναι ίση, ο επιμερισμός των βαρών όμως (φορολογία) αναλογικά με τα έσοδα του καθενός.
Αυτή η πανδημία λοιπόν είναι η «ευκαιρία» για να διεκδικήσουμε τη μεγάλη ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας: προσλήψεις, προστασία των εργαζομένων σε αυτό κατά την περίοδο της πανδημίας (εξοπλισμός απέναντι στον ιό), καλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι με μονιμότητα, ένα πολύ καλό σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας κλπ. Στο σύστημα υγείας εργάζεται όχι μόνο το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό αλλά και ένας «αόρατος» κόσμος, από τους τραυματιοφορείς μέχρι τις καθαρίστριες. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους εργάζονται σε συνθήκες πλήρους επισφάλειας. Στην πόλη μας, στο Νοσοκομείο «Άγιος Ανδρέας» κινδυνεύουν 44 καθαρίστριες να βρεθούν σε λίγες μέρες στο δρόμο. Αυτές οι «αόρατες» γυναίκες μας προσφέρουν πολλά, γι αυτό είναι χρέος μας τώρα να τους προσφέρουμε το ελάχιστο: την εξασφάλιση των θέσεων εργασίας τους.
Μια πανδημία ωστόσο, εκτός από το προφανές –την προστασία της υγείας- «σέρνει» πίσω της πολλές ουρές, επικίνδυνες ουρές. Αυτές που αφορούν την εκπαίδευση καταρχάς. Η τηλε-εκπαίδευση, η οποία είναι ένα εργαλείο ανάγκης εν μέσω κρίσης, μπορεί να αποτελέσει στη συνέχεια, στη μετα-πανδημία εποχή, ένα μέσον αλλαγής συγκρότησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ήδη κάποιες φωνές –γνωστές φωνές από την εποχή των Μνημονίων- προσπαθούν να απαξιώσουν την τεράστια συμβολή των εκπαιδευτικών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ό,τι συζητάμε για τη δημόσια υγεία αφορά και τη δημόσια εκπαίδευση. Χωρίς δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης με φυσική παρουσία διδασκόντων και διδασκομένων ούτε ισότητα μπορούμε να έχουμε ούτε συλλογικότητα και αλληλεγγύη.
Το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης χρειάζεται προσλήψεις εκπαιδευτικών, ενίσχυση των ψηφιακών εργαλείων, πρόσβαση σε αυτά όλου του μαθητικού κόσμου. Η πανδημία μας δείχνει, όχι πόσο ωφέλιμη είναι η τηλε-εκπαίδευση (αυτή είναι λύση εκτάκτου ανάγκης ή συμπλήρωμα μιας φυσικής διαδικασίας), αλλά πόσο θεμελιώδης για τη συνοχή της κοινωνίας είναι η συμμετοχή του μαθητικού κόσμου στο περιβάλλον του σχολείου, στην εδαφικότητα του σχολείου. Είναι ο άλλος πυλώνας στον οποίο δοκιμάζεται η ανθεκτικότητα της κοινωνίας.
Τα παιδιά εν μέσω κρίσης δοκιμάζονται και πιέζονται αφόρητα: έχουν χάσει την κοινότητά τους, έχουν χάσει τον χώρο αναφοράς τους, με όλα τα πρόσωπα σε αυτό τον χώρο. Αλλά και οι γειτονιές έχουν χάσει το κέντρο αναφοράς τους, το κέντρο συλλογικής ύπαρξης και συνέχειας. Αυτά δεν πρέπει να τα ξεχάσουμε μετά την κρίση.
Ένας άλλος τομέας που γίνεται και θα γίνει πεδίο αντιπαράθεσης είναι οι εργασιακές σχέσεις. Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη θεωρεί ότι προσφέρεται μια «ευκαιρία» τώρα για να δοκιμαστούν αποτυχημένα μνημονιακά εργαλεία, ελέω πανδημίας. Αυτός είναι ένας από τους τομείς όπου, όπως και σε όλες τις πανδημίες μετά το τέλος τους, δοκιμάστηκαν και συγκρούστηκαν οι κοινωνίες. Μετά τις πανδημίες, μετά τους πολέμους, μετά τις κοινωνικές συγκρούσεις, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (αλλά και ο ΟΗΕ) υποχρεώθηκαν να συντάξουν ένα νέο εργατικό δίκαιο, ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο αναγνώρισης και προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Η πανδημία μας θέτει ακριβώς μπροστά σε αυτή την πρόκληση: ή θα ξαναθυμηθούμε ότι η συνοχή της κοινωνίας δεν μπορεί να εξασφαλιστεί παρά μόνο με την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων, ή θα βυθιστούμε στην απανθρωπιά με την οποία ξεκίνησε ο 21ος αιώνας. Κι εδώ δεν αναφέρομαι μόνο στα δικαιώματα των εργαζομένων αλλά και σε αυτά των μονίμως αόρατων, των ανέργων, των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, κλπ.
Με τον αντίστοιχο τρόπο πρέπει να συζητήσουμε για τις ελευθερίες. Σε αυτή την κρίση όπου αναγκαστικά έχουμε περιστολή των ελευθεριών μας, κάποιοι Όρμπαν ονειρεύονται έναν 21ο αιώνα χωρίς δημοκρατία, κοινοβουλευτισμό και ελευθερίες. Βασίζονται στη συνήθεια και τον τρόμο και θεωρούν ότι αυτά τα «περιττά κατάλοιπα» του 20ου αιώνα πρέπει να τελειώσουν. Όμως δεν πρέπει να ξεχάσουμε ούτε στιγμή ότι, η δημοκρατία, τα δικαιώματα και οι ελευθερίες είναι αυτά που εξασφάλισαν και εξασφαλίζουν –και τώρα στον αναγκαστικό περιορισμό- το περίγραμμα της ύπαρξής μας ως κοινότητες ανθρώπων –όχι ως αγέλη- που εξασφαλίζουν λοιπόν την ίδια την προστασία μας ως συλλογικότητας με αλληλεγγύη.
Αποτελεί ένα ορόσημο για να ξανασκεφτούμε τι είδους 21ο αιώνα θέλουμε, τι είδους παγκοσμιοποίηση θέλουμε. Καταρχάς αυτή η νέα πανδημία αλλάζει συνειδήσεις. Όλοι, πλούσιοι και φτωχοί σε όλο τον πλανήτη, συνειδητοποιούν ότι οι αμετροέπειες περί ενός ιδιωτικοποιημένου συστήματος υγείας, περί κέρδους στην υγεία, ΣΔΙΤ και άλλα, κατέρρευσαν με θόρυβο. Δημόσια υγεία χωρίς δημόσιο σύστημα υγείας δεν μπορεί να υπάρξει. Δημόσια υγεία χωρίς δημόσια έρευνα για την υγεία επίσης δεν μπορεί να υπάρξει. Σε αυτή την κρίσιμη καμπή που βιώνουμε, και τώρα αλλά κυρίως μετά, δεν πρέπει να αφήσουμε την «ευκαιρία» να φύγει από τα χέρια μας. Οι δημόσιοι πυλώνες (υγεία, παιδεία) παράγουν πατριωτισμό, αλληλεγγύη και συλλογικότητα. Σε αυτούς προστρέχουν οι πολίτες για προστασία και αυτοί εξασφαλίζουν ισότητα απέναντι στη ζωή και τον θάνατο.
Ενίσχυση λοιπόν των πυλώνων που κρατάνε όρθια την κοινωνία για όλους. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης να κινητοποιήσει την ευαισθησία των ιδιωτικών νοσοκομείων έναντι αμοιβής δεκάδων εκατομμυρίων πρέπει να μας βρίσκουν απέναντι. Και τώρα και μετά όλοι οι άνθρωποι, μα όλοι οι άνθρωποι, πρέπει να έχουν δωρεάν πρόσβαση σε καλά εξοπλισμένο δημόσιο σύστημα υγείας (όπως άλλωστε και παιδείας). Η πρόσβαση πρέπει να είναι ίση, ο επιμερισμός των βαρών όμως (φορολογία) αναλογικά με τα έσοδα του καθενός.
Αυτή η πανδημία λοιπόν είναι η «ευκαιρία» για να διεκδικήσουμε τη μεγάλη ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας: προσλήψεις, προστασία των εργαζομένων σε αυτό κατά την περίοδο της πανδημίας (εξοπλισμός απέναντι στον ιό), καλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι με μονιμότητα, ένα πολύ καλό σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας κλπ. Στο σύστημα υγείας εργάζεται όχι μόνο το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό αλλά και ένας «αόρατος» κόσμος, από τους τραυματιοφορείς μέχρι τις καθαρίστριες. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους εργάζονται σε συνθήκες πλήρους επισφάλειας. Στην πόλη μας, στο Νοσοκομείο «Άγιος Ανδρέας» κινδυνεύουν 44 καθαρίστριες να βρεθούν σε λίγες μέρες στο δρόμο. Αυτές οι «αόρατες» γυναίκες μας προσφέρουν πολλά, γι αυτό είναι χρέος μας τώρα να τους προσφέρουμε το ελάχιστο: την εξασφάλιση των θέσεων εργασίας τους.
Μια πανδημία ωστόσο, εκτός από το προφανές –την προστασία της υγείας- «σέρνει» πίσω της πολλές ουρές, επικίνδυνες ουρές. Αυτές που αφορούν την εκπαίδευση καταρχάς. Η τηλε-εκπαίδευση, η οποία είναι ένα εργαλείο ανάγκης εν μέσω κρίσης, μπορεί να αποτελέσει στη συνέχεια, στη μετα-πανδημία εποχή, ένα μέσον αλλαγής συγκρότησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ήδη κάποιες φωνές –γνωστές φωνές από την εποχή των Μνημονίων- προσπαθούν να απαξιώσουν την τεράστια συμβολή των εκπαιδευτικών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ό,τι συζητάμε για τη δημόσια υγεία αφορά και τη δημόσια εκπαίδευση. Χωρίς δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης με φυσική παρουσία διδασκόντων και διδασκομένων ούτε ισότητα μπορούμε να έχουμε ούτε συλλογικότητα και αλληλεγγύη.
Το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης χρειάζεται προσλήψεις εκπαιδευτικών, ενίσχυση των ψηφιακών εργαλείων, πρόσβαση σε αυτά όλου του μαθητικού κόσμου. Η πανδημία μας δείχνει, όχι πόσο ωφέλιμη είναι η τηλε-εκπαίδευση (αυτή είναι λύση εκτάκτου ανάγκης ή συμπλήρωμα μιας φυσικής διαδικασίας), αλλά πόσο θεμελιώδης για τη συνοχή της κοινωνίας είναι η συμμετοχή του μαθητικού κόσμου στο περιβάλλον του σχολείου, στην εδαφικότητα του σχολείου. Είναι ο άλλος πυλώνας στον οποίο δοκιμάζεται η ανθεκτικότητα της κοινωνίας.
Τα παιδιά εν μέσω κρίσης δοκιμάζονται και πιέζονται αφόρητα: έχουν χάσει την κοινότητά τους, έχουν χάσει τον χώρο αναφοράς τους, με όλα τα πρόσωπα σε αυτό τον χώρο. Αλλά και οι γειτονιές έχουν χάσει το κέντρο αναφοράς τους, το κέντρο συλλογικής ύπαρξης και συνέχειας. Αυτά δεν πρέπει να τα ξεχάσουμε μετά την κρίση.
Ένας άλλος τομέας που γίνεται και θα γίνει πεδίο αντιπαράθεσης είναι οι εργασιακές σχέσεις. Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη θεωρεί ότι προσφέρεται μια «ευκαιρία» τώρα για να δοκιμαστούν αποτυχημένα μνημονιακά εργαλεία, ελέω πανδημίας. Αυτός είναι ένας από τους τομείς όπου, όπως και σε όλες τις πανδημίες μετά το τέλος τους, δοκιμάστηκαν και συγκρούστηκαν οι κοινωνίες. Μετά τις πανδημίες, μετά τους πολέμους, μετά τις κοινωνικές συγκρούσεις, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (αλλά και ο ΟΗΕ) υποχρεώθηκαν να συντάξουν ένα νέο εργατικό δίκαιο, ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο αναγνώρισης και προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Η πανδημία μας θέτει ακριβώς μπροστά σε αυτή την πρόκληση: ή θα ξαναθυμηθούμε ότι η συνοχή της κοινωνίας δεν μπορεί να εξασφαλιστεί παρά μόνο με την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων, ή θα βυθιστούμε στην απανθρωπιά με την οποία ξεκίνησε ο 21ος αιώνας. Κι εδώ δεν αναφέρομαι μόνο στα δικαιώματα των εργαζομένων αλλά και σε αυτά των μονίμως αόρατων, των ανέργων, των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, κλπ.
Με τον αντίστοιχο τρόπο πρέπει να συζητήσουμε για τις ελευθερίες. Σε αυτή την κρίση όπου αναγκαστικά έχουμε περιστολή των ελευθεριών μας, κάποιοι Όρμπαν ονειρεύονται έναν 21ο αιώνα χωρίς δημοκρατία, κοινοβουλευτισμό και ελευθερίες. Βασίζονται στη συνήθεια και τον τρόμο και θεωρούν ότι αυτά τα «περιττά κατάλοιπα» του 20ου αιώνα πρέπει να τελειώσουν. Όμως δεν πρέπει να ξεχάσουμε ούτε στιγμή ότι, η δημοκρατία, τα δικαιώματα και οι ελευθερίες είναι αυτά που εξασφάλισαν και εξασφαλίζουν –και τώρα στον αναγκαστικό περιορισμό- το περίγραμμα της ύπαρξής μας ως κοινότητες ανθρώπων –όχι ως αγέλη- που εξασφαλίζουν λοιπόν την ίδια την προστασία μας ως συλλογικότητας με αλληλεγγύη.
Η ΕΕ επί τόσα χρόνια έριξε το βάρος της με νεοφιλελεύθερη εμμονή στην τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων. Η πανδημία ωστόσο έδειξε ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες δεν σώζουν κανένα. Ο σεβασμός της δημοκρατίας, των δικαιωμάτων και των ελευθεριών είναι αυτά που παράγουν αλληλεγγύη και συνείδηση κοινότητας, κι αυτά διακυβεύονται αύριο.
Το καλό σενάριο λοιπόν θα ήταν, βγαίνοντας από αυτή την κρίση με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες, να ξανασκεφτούμε τον 21ο αιώνα που θέλουμε για αυτές τις γενιές και για τις επόμενες. Να ξανασκεφτούμε ότι αυτά που κράτησαν την ανθρωπότητα όρθια μετά από διάφορες καταστροφές ήταν η ενίσχυση του δημόσιου χώρου, με τους πυλώνες του και τα δικαιώματά του. Και σ αυτό τον χώρο άνοιξαν πολλές ρωγμές τα προηγούμενα χρόνια, ρωγμές από τις οποίες τρύπωσε ένας «ιός» ατομικισμού, οικονομισμού και κοινωνικής αναισθησίας. Ο «ιός» της ταύτισης της προόδου με την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση.
Αυτά έγιναν η αυταξία του 21ου αιώνα και άρχισαν να μοιάζουν κουρέλια του παρελθόντος άλλες αξίες του ανθρώπινου βίου. Το καλό σενάριο τελικά είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι οι αριστερές, σοσιαλιστικές ιδέες δεν είναι ιδεοληψία, αλλά ότι η ενίσχυσή τους είναι προϋπόθεση για την ενίσχυση των ίδιων των κοινωνιών. Το κακό σενάριο εκβάλλει σε ένα δυστοπικό τοπίο, σε ένα τοπίο που σημάδια του βλέπουμε και τώρα, εν μέσω πανδημίας. Οι αγορές, ο παραγωγισμός και η μεγέθυνση να εμπεδωθούν ως οι αξίες προόδου, ερήμην όλων των άλλων αξιών. Ας είμαστε καλά για να είμαστε μετά σε εγρήγορση.
Το καλό σενάριο λοιπόν θα ήταν, βγαίνοντας από αυτή την κρίση με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες, να ξανασκεφτούμε τον 21ο αιώνα που θέλουμε για αυτές τις γενιές και για τις επόμενες. Να ξανασκεφτούμε ότι αυτά που κράτησαν την ανθρωπότητα όρθια μετά από διάφορες καταστροφές ήταν η ενίσχυση του δημόσιου χώρου, με τους πυλώνες του και τα δικαιώματά του. Και σ αυτό τον χώρο άνοιξαν πολλές ρωγμές τα προηγούμενα χρόνια, ρωγμές από τις οποίες τρύπωσε ένας «ιός» ατομικισμού, οικονομισμού και κοινωνικής αναισθησίας. Ο «ιός» της ταύτισης της προόδου με την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση.
Αυτά έγιναν η αυταξία του 21ου αιώνα και άρχισαν να μοιάζουν κουρέλια του παρελθόντος άλλες αξίες του ανθρώπινου βίου. Το καλό σενάριο τελικά είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι οι αριστερές, σοσιαλιστικές ιδέες δεν είναι ιδεοληψία, αλλά ότι η ενίσχυσή τους είναι προϋπόθεση για την ενίσχυση των ίδιων των κοινωνιών. Το κακό σενάριο εκβάλλει σε ένα δυστοπικό τοπίο, σε ένα τοπίο που σημάδια του βλέπουμε και τώρα, εν μέσω πανδημίας. Οι αγορές, ο παραγωγισμός και η μεγέθυνση να εμπεδωθούν ως οι αξίες προόδου, ερήμην όλων των άλλων αξιών. Ας είμαστε καλά για να είμαστε μετά σε εγρήγορση.